Nghệ An: Vọng mãi tiếng trống năm Ba mươi

 Lãnh đạo tỉnh Nghệ An cùng các ngành và huyện Hưng Nguyên dâng hương tưởng niệm liệt sĩ Xô Viết Nghệ Tĩnh

Xô Viết Nghệ Tĩnh là đỉnh cao của cao trào cách mạng 1930-1931, một sự kiện lịch sử trọng đại của cách mạng Việt Nam; khẳng định mối liên minh giữa giai cấp công nhân và nông dân Việt Nam trong tiến trình đấu tranh cách mạng dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Trải 93 năm, ý nghĩa lịch sử và giá trị bài học kinh nghiệm của Xô Viết Nghệ Tĩnh vẫn vẹn nguyên, nhắc nhớ các thế hệ trân trọng truyền thống cha ông, quyết tâm bảo vệ và xây dựng đất nước.

Lịch sử hào hùng còn mãi lừng vang

Đối với lịch sử dân tộc, cuộc biểu tình 12/9/1930 chính là cuộc tập dượt đầu tiên của Đảng ta chuẩn bị cho khởi nghĩa tháng Tám thành công trong cả nước. Trong lần thứ hai về thăm quê năm 1961, khi dâng hương tại đài tưởng niệm liệt sỹ 12/9 Bác Hồ ân cần căn dặn: “Máu của các liệt sỹ và quần chúng cách mạng đã đổ xuống mảnh đất này, chúng ta phải xây dựng và bảo vệ khu vực này thành một Khu di tích lịch sử cách mạng”. Tâm niệm lời dạy của Bác, những năm qua tỉnh Nghệ An, huyện Hưng Nguyên đã nỗ lực bảo tồn, xây dựng nơi đây thành một quần thể di tích lịch sử đầy ý nghĩa. Công trình có diện tích 12,9 ha với đầy đủ các hạng mục như nhà tưởng niệm, tượng đài, công viên và các công trình văn hóa thể thao nhằm tri ân sự hy sinh to lớn của những người con ưu tú của quê hương trong cuộc biểu tình ngày 12/9/1930.

Quần thể di tích lịch sử Xô Viết Nghệ Tĩnh tại thị trấn Hưng Nguyên

Đầu năm 1930, Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời đã thông qua Cương lĩnh chính trị đầu tiên, khẳng định đường lối cách mạng đúng đắn của Đảng đáp ứng nguyện vọng của các tầng lớp Nhân dân; vai trò và sức ảnh hưởng của Đảng ngày càng lan rộng trong quần chúng nhân dân. Cụ thể, ở Nghệ An, công nhân và nông dân các làng Yên Dũng, Lộc Đa, Đức Thịnh, Tân Hợp khu vực Vinh phối hợp với công nhân các nhà máy đấu tranh đòi tăng lương, giảm giờ làm, giảm thuế, phản đối chính sách khủng bố của chính quyền thuộc địa…

Ở Hà Tĩnh, trong ngày 1/5, cờ đỏ được treo trước cửa Tòa sứ thị xã Hà Tĩnh, trên nóc nhà thờ huyện Nghi Xuân; nhiều truyền đơn của Đảng xuất hiện ở huyện Đức Thọ, Can Lộc, Cẩm Xuyên; nhiều cuộc mít tinh được tổ chức ở Can Lộc, Thạch Hà…

Tiếng vang của những sự kiện chính trị diễn ra ở Nghệ An và Hà Tĩnh ngày 1/5 khẳng định thắng lợi của giai cấp công nhân và nông dân hai tỉnh trong tiến trình đấu tranh cách mạng để giành độc lập, tự do. Sự kiện kỷ niệm Ngày Quốc tế Lao động 1/5/1930 mở đầu cho cao trào cách mạng 1930-1931 mà đỉnh cao là sự ra đời của các Xô Viết ở Nghệ An và Hà Tĩnh.

Sau ngày 1/5, phong trào đấu tranh lan rộng và phát triển mạnh trên cả nước, nhất là ở Trung Kỳ và Nam Kỳ (từ tháng 6 đến cuối năm 1930). Làn sóng đấu tranh cách mạng của quần chúng đã diễn ra ở cả 3 miền, nhất là ở Nghệ An và Hà Tĩnh, Đảng kêu gọi công nhân, nông dân và các tầng lớp khác đoàn kết để đấu tranh và kiên trì đấu tranh ủng hộ giai cấp công - nông Nghệ - Tĩnh.

Trên đà phát triển, những ngày tháng 8, phong trào đấu tranh ở Nam Kỳ phát triển mạnh mẽ hơn, tiêu biểu là cuộc bãi công của công nhân nhà máy rượu Chợ Lớn, ở Công ty Dầu lửa Sài Gòn và các cuộc biểu tình của hàng ngàn nông dân ở Hóc Môn, Trà Vinh, Sa Đéc…

Còn ở Trung Kỳ, ngày 1/8, nhân kỷ niệm Ngày quốc tế Đỏ, toàn thể công nhân khu công nghiệp Vinh - Bến Thủy tổng bãi công, phản đối chiến tranh đế quốc, kêu gọi công nhân đoàn kết với nông dân và binh lính đấu tranh chống chính quyền thuộc địa. Tiếp đó, nhiều cuộc biểu tình, bãi công diễn ra ngày càng quyết liệt của công nhân nhà máy Diêm Bến Thủy, công nhân nhà máy Xe lửa Trường Thi, công nhân bốc vác vùng Vinh. Bên cạnh đó, tại Nghệ An, các cuộc đấu tranh của nông dân Thanh Chương, Anh Sơn, Nghi Lộc, Nam Đàn, Quỳnh Lưu, biểu tình đòi khất sưu, hoãn thuế, đã lan rộng sang Hà Tĩnh. Trong cuộc vận động 1/8, Đảng Cộng sản hô hào quần chúng đấu tranh theo các khẩu hiệu lớn: “Ủng hộ Liên bang Xô viết  và phong trào giải phóng ở các thuộc địa!”, “Đánh đổ đế quốc Pháp, địa chủ và quan làng!”, “Xứ Đông Dương hoàn toàn độc lập!”, “Lập chánh phủ công nông!”, “Tịch ký hết thảy ruộng đất của bọn địa chủ bổn xứ và ngoại quốc và đem phát cho dân cày!”, “Phản đối khủng bố trắng. Thả hết thảy tù chánh trị!”, “Mỗi ngày làm tám giờ!”…

Tháng 9/1930, phong trào của công - nông phát triển tới đỉnh cao. Ngày 1/9, cuộc biểu tình quy mô lớn diễn ra ở Thanh Chương (Nghệ An), có sự tham gia của các đội tự vệ đỏ canh gác để cô lập huyện đường Thanh Chương với các xã và tự vệ các tổng Xuân Lâm, Đại Đồng… bao vây, trấn áp tổng lý ở các làng để cắt đứt liên lạc của địch từ Vinh lên, từ Đô Lương xuống. Cũng ngày này, hơn hai nghìn nông dân có tự vệ hỗ trợ đã biểu tình, giương cao các biểu ngữ yêu cầu thả những công nhân Bến Thủy đã bị bắt, giải tán Hội đồng đề hình, đòi được lập hội; đồng thời, kéo về bao vây huyện lỵ, thiêu hủy huyện đường và truy bắt tri huyện, phá nhà lao… dẫn đến sự tan rã của chính quyền thực dân ở các làng, xã trong huyện. Khi đó, các Ban Chấp hành Nông hội đỏ (xã bộ nông) đã đứng lên nắm quyền cai quản nông thôn. Sau cuộc biểu tình ngày 1/9, “trong số 76 lý trưởng (76 làng, xã) ở Thanh Chương, đã có 35 người đem sổ sách và con dấu nộp cho “xã bộ”. Toàn huyện có 65/76 làng xã có Ban Chấp hành nông hội đỏ nắm quyền cai quản nông thôn”. Các “Làng đỏ” đã hình thành ở một số vùng nông thôn Nghệ - Tĩnh; chính quyền Xô Viết  hình thành ở gần như khắp các làng, xã của huyện Thanh Chương, Nam Đàn và nhiều vùng khác thuộc các huyện Nghi Lộc, Hưng Nguyên, Anh Sơn (Nghệ An). Còn ở Hà Tĩnh, các Xô viết  cũng xuất hiện ở nhiều xã của huyện Can Lộc, Thạch Hà, Đức Thọ, Cẩm Xuyên, Nghi Xuân. 

Kẻ thù đàn áp đẫm máu vẫn không nhụt chí những người dân chân lấm tay bùn

Ngôi mộ tập thể liệt sĩ Xô Viết Nghệ Tĩnh tại thị trấn Hưng Nguyên

Lo sợ trước cao trào đấu tranh cách mạng của công nhân và nông dân ở hai tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh, thực dân Pháp đã tiến hành các biện pháp khủng bố dã man. Ngày 12/9, cuộc biểu tình của hơn 8.000 nông dân ở Hưng Nguyên và Nam Đàn bị máy bay ném bom của Pháp sát hại hơn 200 người và làm hơn 100 người bị thương. Những ngày sau đó, nông dân các huyện Nam Đàn, Thanh Chương, Hương Sơn… vẫn tổ chức biểu tình, phản đối hành động dã man của chính quyền thực dân. Công nhân các nhà máy khu vực Vinh - Bến Thủy cũng đấu tranh quyết liệt hơn để đòi tăng lương, giảm giờ làm, chống sa thải công nhân, ủng hộ các cuộc biểu tình của nông dân… Thực hiện “Tuyên bố về việc bảo vệ Nghệ An đỏ chống khủng bố trắng” của Trung ương Đảng, ở Trung Kỳ, Nam Kỳ và Bắc Kỳ, phong trào đấu tranh cách mạng phát triển rộng lớn, làn sóng biểu tình diễn ra với nhiều hình thức phong phú, thể hiện tinh thần đoàn kết, ủng hộ, bảo vệ Xô Viết Nghệ Tĩnh, chống “khủng bố trắng”, thiết thực chống chính sách áp bức, bóc lột của chính quyền thực dân, phong kiến.

Dù còn sơ khai, song các Xô Viết ở Nghệ An và Hà Tĩnh đã tỏ rõ bản chất cách mạng và tính ưu việt của mình; Dù chỉ tồn tại trong một khoảng thời gian không dài do bị chính quyền của thực dân, phong kiến địa phương đàn áp, nhưng Xô Viết Nghệ Tĩnh đã để lại những kinh nghiệm quý báu trong công tác lãnh đạo của Đảng ta; đánh dấu bước ngoặt khẳng định vai trò của Đảng Cộng sản và giai cấp công nhân; sự phối hợp chặt chẽ trong đấu tranh cách mạng giữa giai cấp công nhân và nông dân, mở ra một kỷ nguyên mới, kỷ nguyên đấu tranh để xóa bỏ giai cấp áp bức bóc lột; đấu tranh chống chủ nghĩa đế quốc, chủ nghĩa tư bản, đồng thời, cũng để lại cho Đảng bài học kinh nghiệm về xây dựng chủ trương, đường lối đúng đắn; đề ra khẩu hiệu đấu tranh phù hợp, đáp ứng nhu cầu và khát vọng của quần chúng Nhân dân./.

Quốc Khánh, Nguyệt Hằng