Trung Quốc lại 'làm luật' ở Biển Đông

- Luật an toàn hàng hải của Trung Quốc tiếp tục xuất hiện những diễn giải luật pháp mơ hồ theo cách của nước này càng cho thấy rõ hơn tham vọng bành trướng của Bắc Kinh ở Biển Đông bất chấp các công ước quốc tế.

Tàu khu trục lớp Arleigh Burke mang tên lửa dẫn đường USS Kidd của Hải quân Mỹ và tàu tuần duyên USCGC Munro đi qua eo biển Đài Loan ngày 27-8

Cuối tuần trước, Trung Quốc thông báo triển khai các quy định bổ sung trong luật an toàn hàng hải của họ. Trong đó có những yêu cầu nhằm kiểm soát hoạt động của tàu nước ngoài đi vào cái mà Bắc Kinh gọi là "vùng lãnh hải của Trung Quốc".

Quy định bổ sung này chính thức có hiệu lực vào hôm nay (1-9).

Vô lý và mơ hồ

Luật an toàn hàng hải sửa đổi của Trung Quốc được Ủy ban Thường vụ Quốc hội Trung Quốc thông qua tại kỳ họp thứ 28 và được Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình ký ban hành ngày 29-4 năm nay.

Đây là bản sửa đổi luật an toàn hàng hải thông qua năm 1983 và đã sửa đổi năm 2016. Luật mới bao gồm 10 chương và 122 điều, so với bản sửa đổi trước đó gồm 12 chương và 53 điều, PGS.TS Vũ Thanh Ca (Trường ĐH Tài nguyên và môi trường Hà Nội) lưu ý.

Cụ thể, theo Cơ quan an toàn hàng hải (MSA) Trung Quốc, quy định mới yêu cầu tàu nước ngoài vào "vùng lãnh hải" Trung Quốc phải báo cáo thông tin về tàu và hàng hóa cho các cơ quan quản lý Trung Quốc.

Yêu cầu này áp dụng với các loại tàu ngầm/lặn, tàu hạt nhân; tàu chở vật liệu phóng xạ, hóa chất, dầu, khí đốt hóa lỏng và các chất độc hại khác, cũng như các tàu bị coi là mối đe dọa đối với an toàn giao thông hàng hải Trung Quốc.

PGS.TS Vũ Thanh Ca phân tích sự vô lý của điều 24 quy định việc sử dụng trạm vô tuyến nội địa hoặc trạm cổng vệ tinh phù hợp với luật pháp Trung Quốc: "Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển (UNCLOS) quy định tất cả các nước được thực hiện quyền tự do hàng hải, hàng không trong vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của quốc gia ven biển.

Do vậy, không có quy định nào cho phép một quốc gia ven biển được bắt buộc tàu thuyền hoạt động trong vùng biển thuộc quyền tài phán của nước đó phải sử dụng một trạm vô tuyến nội địa hoặc trạm cổng vệ tinh phù hợp với luật pháp của họ để truyền thông tin".

Tương tự, nhà nghiên cứu Ấn Độ Pooja Bhatt (ĐH Jawaharlal Nehru) cho rằng Trung Quốc, với tư cách thành viên UNCLOS, đã chọn lọc và dùng những điểm có lợi cho mình mà bác bỏ những điểm bất lợi.

"Tuyên bố từ Trung Quốc cũng không nói tới vấn đề về đảo/thực thể được đề cập rõ ràng ở Biển Đông (ngoài khu vực đất liền Trung Quốc), nơi Bắc Kinh muốn mở rộng phạm vi của luật này. Chính vì thế, tuyên bố của Trung Quốc là rất mơ hồ", bà nói với Tuổi Trẻ.

Nhìn sơ qua thì các quy định này có vẻ phù hợp với luật pháp quốc tế, nhưng không phải như vậy.

PGS.TS VŨ THANH CA (Trường ĐH Tài nguyên và môi trường Hà Nội)

Nói kiểu gì cũng sai

Trong luật an toàn hàng hải có hiệu lực từ 1-9, Trung Quốc đã tận dụng các điều luật về quyền của quốc gia ven biển để đòi "xét giấy" tàu thuyền nước khác.

Về luật, Trung Quốc có một số quyền nhất định đối với tàu thuyền qua lại nhằm đảm bảo an toàn hàng hải. Song Bắc Kinh cũng bỏ qua điều 24 của UNCLOS, trong đó nêu rõ trách nhiệm của "quốc gia ven biển" là không cản trở quyền đi lại vô hại, trừ trường hợp được quy định trong công ước này.

Theo TS Seta Makoto, phó giáo sư luật quốc tế tại ĐH Yokohama (Nhật Bản), kể cả khi tạm cho rằng tất cả các "vùng lãnh hải" do Trung Quốc tuyên bố đơn phương đều thuộc về Trung Quốc thì quy định mới này cũng đã vi phạm luật pháp quốc tế, đặc biệt đối với quyền đi lại vô hại trong điều 17 và các điều khoản theo sau trong UNCLOS.

"Khi thực hiện quyền (cụ thể là quyền đi lại vô hại), các nước không có nghĩa vụ phải báo cáo thông tin với quốc gia ven biển.

Trong trường hợp tàu ngầm hoặc các phương tiện dưới mặt nước khác, lấy ví dụ, khi họ di chuyển trên mặt nước và có cắm cờ trên tàu, họ không bị yêu cầu phải báo cáo với quốc gia ven biển (theo điều 20 của UNCLOS)" - TS Seta Makoto nói với Tuổi Trẻ.

Ông cho rằng Trung Quốc đang có cách hiểu khác với đa số cộng đồng quốc tế và các nước cần phải làm rõ điều này với Trung Quốc.

Trong khi đó, chuyên gia Bhatt cho rằng việc "xét giấy" cũng cho phép các cơ quan hàng hải Trung Quốc thu thập thêm dữ liệu về tàu thuyền các nước.