Đường Hồ Chí Minh trên đất Lào tượng đài vĩnh cửu trong lòng bạn Lào

Đường Hồ Chí Minh trên đất Lào tượng đài vĩnh cửu trong lòng bạn Lào

“Có thể nói, nếu không mở được tuyến đường Hồ Chí Minh trên đất Lào thì lực lượng của ta bên Đông sẽ tiến chậm hơn vào mặt trận Nam Việt Nam. Mở tuyến đường này chúng ta vất vả nhiều nhưng tổn thất ít hơn và vào chiến tuyến nhanh hơn. Bởi vì: Nếu như Việt Nam không được giải phóng thì Lào cũng sẽ không có ngày hôm nay. Vì thế liên minh chiến đấu Việt Nam- Lào là biểu tượng của tình đoàn kết đặc biệt, gắn bó không thể tách riêng rẽ nhau được”. Ông Bounta Nitha, Chủ tịch Hội Cựu chiến binh tỉnh Savanakhet, nguyên chiến sĩ Tiểu đoàn Phòng không các mặt trận Sepone, Meuang Phine nhận định.

Đường 9 trên địa phận huyện Meuang Phine, nhánh chính đường Hồ Chí Minh trên đất Lào

Năm 1959, nhằm phá thế “độc tuyến” phía Đông Trường Sơn, Đoàn 559 nhận nhiệm vụ “lật cánh” sang phía Tây, qua nước bạn Lào, mở thêm một tuyến đường chi viện mới cho chiến trường Miền Nam. Từ đó đường Hồ Chí Minh trên đất Lào đã trở thành tuyến đường huyết mạch trọng yếu nhất của quân đội Việt Nam và Lào trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước và trở thành biểu tượng vĩnh cửu của tình hữu nghị đặc biệt, liên minh chiến đấu Việt Nam -Lào.

Chắc hẳn, mọi người vẫn còn nhớ những địa danh nổi tiếng một thời như: Bản Đông (Bandon), Sê-pôn (Sepone), Mường-phìn (Mueang Phine), Mường-Nọng (Meuang Nong), rồi Đường 9 Nam Lào. Những địa danh ấy đều nằm trên các nhánh chính của đường Hồ Chí Minh sườn Tây Trường Sơn trên đất Lào.

Hôm nay, con đường huyền thoại ấy đã lẫn dưới cỏ hay bị che khuất bởi những tán rừng hoang dã, nhưng giá trị và ý nghĩa của nó thì mãi mãi trường tồn. Ông Vilayvanh Phomkhe, nguyên Bộ trưởng Bộ Nông -Lâm Lào, nguyên Tỉnh trưởng tỉnh Savanakhet, nhân chứng thời chiến, cho biết, đường Hồ Chí Minh trên đất Lào có hơn 20 nhánh và được gọi với nhiều cái tên khác nhau, nhưng tựu chung vẫn là đường Hồ Chí Minh.

“Người Lào chúng tôi rất tự hào vì có đường Hồ Chí Minh đi qua 7 tỉnh trên đất Lào. Đường Hồ Chí Minh là con đường thiên biến vạn hóa, có hơn 20 nhánh, trong đó gồm đường cho ô tô, đường giao liên, đường đi bộ gùi hàng, đường cho xe đạp thồ, rồi đường liên bản; Ngoài ra các con sông Sê-Pôn, Sê-Băng-Hiêng, Sê- băng –phay, là giao thông thủy, cũng là nhánh đường Hồ Chí Minh. Dù hình thức nào thì các tuyến giao thông ấy đều là Đường Hồ Chí Minh ở Tây Trường Sơn. Nhân dân Lào rất hạnh phúc và tự hào khi được đóng góp phần mình cho công cuộc cách mạng hai nước Việt Nam-Lào. Trong thời gian tôi làm tỉnh trưởng Savannakhet, tôi đã chỉ đạo xây dựng cột mốc ki lô mét 0, nằm trên trục đường từ Meuang Phin – Meuang Nong, để nhân dân biết rằng: đây là đường Hồ Chí Minh và cũng là để các thế hệ sau ghi nhớ”- Ông Vilayvanh Phomkhe, nói.

Ông Vilayvanh Phomkhe, nguyên Tỉnh trưởng Savanakhet

Theo tài liệu của Ban Tuyên huấn Trung ương Đảng Nhân dân cách mạng Lào: Đường Hồ Chí Minh trên đất Lào là tuyến đường nhưng cũng là mặt trận ác liệt nhất chiến trường Lào lúc bấy giờ. Đường có tổng chiều dài hơn 20.000 km, qua 7 tỉnh của Lào là Bolikhamxay, Khammuan, Savanakhet, Champasak, Sekong, Salavan và Attapeu. Thời bấy giờ, đường được xây dựng đến đâu sử dụng đến đó, vừa vận hành vừa sửa chữa, khắc phục trong suốt quãng thời gian 16 năm, từ 1959 đến 1975. Cũng theo tài liệu của phía Lào, đường Hồ Chí Minh trên đất Lào đã phục vụ vận chuyển 1 triệu 199.000 tấn lương thực và vũ khí đạn dược cho chiến trường ba nước Đông Dương. Trong đó riêng phục vụ chiến trường Lào và Cam-pu-chia 580.000 tấn. Vận chuyển xăng dầu 515 triệu lít. Con đường đã hứng chịu 11.135 trận đánh phá của địch với hơn 3 triệu tấn bom mìn, Làm 19.800 người hy sinh, 40.000 người bị thương, 14.540 phương tiện bị phá hủy, 703 khẩu pháo bị hư hỏng, 90.000 héc ta ruộng nương, vườn tược của dân bị thiệt hại.

Chỉ tính riêng năm 1969, máy bay giặc Mỹ đã bắn phá 180 làng bản, làm 481 dân thường bị chết, 340 người bị thương. Quân và dân Lào đã phối hợp với quân đội Việt Nam bắn rơi 2.455 máy bay các loại; đánh lui 1.293 trận tấn công của quân địch.

Sông Sebangphay trên địa bàn tỉnh Attapeu, nhánh giao thông thủy đường Hồ Chí Minh

Ông Khammat Navongphachanh, Bí thư kiêm Chủ tịch huyện Meuang Phine, nguyên là chiến sĩ giao liên cho biết, huyện Meuang Phine được phong danh hiệu anh hùng Lực lượng vũ trang Lào, là huyện nằm trên trục đường 9, ông nhớ lại: “Huyện chúng tôi đã tham gia dân công, giao liên, dẫn đường cho bộ đội Việt Nam và Lào qua vùng ác liệt nhất. Mặc dù trên bộ, trên không đều bị địch oanh kích, nhưng người dân Meuang Phine chúng tôi vẫn hăng hái dẫn đường cho bộ đội, đưa bộ đội vào chiến trường an toàn nhất, góp phần làm giảm tối đa những tổn thất cho lực lượng của ta. Người dân ở đây rất đoàn kết, một lòng theo Đảng nên đã đưa được nhiều bộ đội vào sâu tận huyện Tulane, tỉnh Salavan sơ tán. Đây cũng là điểm nối đường 9 xuống tận huyện Toulane, huyện Samuoi của tỉnh Salavanh.

Ông Khammat Navongphachanh, chủ tịch huyện Meuang Phine

Ông Bounta Nitha, Chủ tịch Hội Cựu chiến binh tỉnh Savannakhet, nguyên chiến sĩ Tiểu đoàn Phòng không các mặt trận Sepone, Meuang Phine, nhận định: “Đường Hồ Chí Minh là tuyến đường vô cùng quan trọng. Nếu không mở tuyến đường này thì việc giải phóng miền Nam Việt Nam sẽ gặp trở ngại lớn. Nên lúc đó hai Đảng hai Chính phủ Việt Nam và Lào đã thống nhất mở tuyến đường ở phía Lào. Có thể nói rằng, nếu không mở được tuyến đường này thì lực lượng của ta bên Đông sẽ tiến chậm hơn vào mặt trận Nam Việt Nam. Mở tuyến đường này chúng ta vất vả nhiều nhưng tổn thất ít hơn và vào chiến tuyến nhanh hơn. Bởi vì: Nếu như Việt Nam không được giải phóng thì Lào cũng sẽ không có ngày hôm nay. Vì thế liên minh chiến đấu Việt Nam- Lào là biểu tượng của tình đoàn kết đặc biệt, không thể tách riêng rẽ nhau được”.

Ông Bounta Nitha, Chủ tịch Hội CCB tỉnh Savanakhet

Trong các cuộc tiếp xúc, gặp gỡ giữa lãnh đạo hai nước Việt Nam và Lào đều khẳng định, nhân dân Việt Nam luôn ghi nhớ sự giúp đỡ chí tình chí nghĩa của Đảng nhà nước, quân đội và nhân dân Lào trên tinh thần của mối quan hệ đặc biệt; đã giúp đỡ cách mạng Việt Nam, cụ thể là Đường Hồ Chí Minh ở Tây Trường Sơn góp phần làm nên chiến thắng lịch sử 30/4/1975, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước. Trong bài phát biểu của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Lào Choummaly Xayasone tại lễ kỷ niệm kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ Ngoại giao Việt Nam- Lào, nhấn mạnh: “Đường Hồ Chí Minh ở Tây Trường Sơn là chiến trường khốc liệt nhất với bao hy sinh mất mát tổn thất lớn lao của nhân dân Lào không thể kể hết được. Đường Hồ Chí Minh là biểu tượng của tinh thần quốc tế cao cả và tình đồng chí, anh em của hai nước Việt Nam – Lào, đã kề vai sát cánh đánh bại kẻ thù chung. Ở đó mồi hôi, nước mắt, máu và cuộc đời của các chiến sĩ quân đội Việt Nam và Lào đã hòa quyện để giành chiến thắng cho hai dân tộc chúng ta”.

Tương đài chiến sĩ Việt- Lào bên đường 9 tại thành phố Caysone Phomvihane, tỉnh Savavnnakhet

Hôm nay, qua Bản Done, Sepone, Meuang Phine, Meuang Nong, hay trên đường 9 Nam Lào, nhánh chính của đường Hồ Chí Minh ở Tây Trường Sơn, ta vẫn có thể hình dung được sau những ngọn núi, con sông, dấu tích của hàng ngàn binh trạm, hệ thống kho tàng, trạm giao liên, bệnh viện, trạm xá… của liên quân Việt Nam và Lào. Mãi còn đây bao chứng tích chiến tranh với những tượng đài liên minh chiến đấu Việt Nam và Lào. Hình ảnh chiến sĩ Việt -Lào trên những đài tưởng niệm sừng sững, sát cánh bên nhau, hiên ngang trên những xác pháo, xe tăng, máy bay và bom đạn của quân thù trên mảnh đất Lào thân yêu, đã trở thành tượng đài vĩnh cửu trong lòng nhân dân hai nước Việt Nam- Lào.

Quốc Khánh- Nguyệt Hằng (Văn phòng Miền Trung)