Góp ý Dự thảo Báo cáo Chính trị Đại hội XIV của Đảng

VĂN HÓA - NỀN TẢNG TINH THẦN, MỤC TIÊU VÀ ĐỘNG LỰC CỐT LÕI TRONG KỶ NGUYÊN VƯƠN MÌNH CỦA DÂN TỘC

 Sau khi nghiên cứu Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội lần thứ XIV của Đảng, tôi đánh giá cao nội dung soạn thảo đầy đủ, toàn diện, sâu sắc của văn kiện. Ở đây, tôi muốn phân tích, làm rõ thêm những quan điểm mới về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam trong Dự thảo văn kiện: Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, là mục tiêu phát triển và là động lực nội sinh trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, chuyển đổi số và cạnh tranh giá trị toàn cầu ngày càng mạnh mẽ, việc Đảng ta tiếp tục khẳng định về quan điểm phát triển văn hóa, con người Việt Nam có ý nghĩa đặc biệt, nhất là Dự thảo Báo cáo đã dành riêng mục V cho nội dung “Phát triển mạnh mẽ, toàn diện văn hóa và con người Việt Nam”, "Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, đồng bộ trên nền tảng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam”.

Tầm nhìn chiến lược của Đảng thể hiện rõ khi xác định “văn hóa là sức mạnh nội sinh, nền tảng tinh thần của xã hội. Có thể nói, đây là bước phát triển mới về tư duy lý luận, khi văn hóa được đặt trong mối quan hệ biện chứng với hệ giá trị quốc gia, con người và sự phát triển đất nước.                                                                                                                                                                                                                              

Dự thảo văn kiện có đánh giá (mục 2) “Phát triển văn hóa, con người và xã hội đạt kết quả rất quan trọng, nhiều mặt tiến bộ”: Nhận thức đầy đủ hơn về vai trò và tầm quan trọng của văn hoá trong phát triển bền vững. Thể chế, chính sách và nguồn lực đầu tư cho phát triển văn hoá được tăng cường. Hệ thống thiết chế văn hoá được quan tâm xây dựng và phát huy. Các hoạt động văn hoá, sản phẩm văn hoá, nghệ thuật ngày càng đa dạng, phong phú. Công nghiệp văn hoá, dịch vụ văn hoá và thị trường văn hoá từng bước được phát triển. Hội nhập quốc tế về văn hoá ngày càng được mở rộng. Đã xây dựng và triển khai thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hoá giai đoạn 2025 - 2035.

Đồng thời cũng thẳng thắn chỉ rõ những hạn chế, yếu kém:“Văn hoá chưa thực sự trở thành nguồn lực, sức mạnh nội sinh và động lực mạnh mẽ của sự phát triển. Hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hoá, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam chậm được làm rõ… Đầu tư cho văn hoá còn thấp và dàn trải. Công nghiệp văn hoá, dịch vụ văn hoá, du lịch phát triển chưa tương xứng với tiềm năng. Thị trường văn hoá chậm phát triển. Môi trường văn hoá chưa thật sự lành mạnh; đạo đức xã hội còn biểu hiện xuống cấp. Việc quản lý một số hoạt động văn hoá, tôn giáo, tín ngưỡng còn bất cập, có dấu hiệu bị buông lỏng. Cơ hội tiếp cận và mức độ thụ hưởng thành quả phát triển văn hoá còn chênh lệch giữa các vùng, miền, tầng lớp nhân dân”.

Vậy, để xây dựng và phát triển nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; xây dựng, phát triển văn học - nghệ thuật xứng tầm với lịch sử văn hoá dân tộc và tầm vóc của công cuộc đổi mới…, cần những giải pháp gì?

Theo tôi, để hiện thực hóa tầm nhìn này, bên cạnh việc củng cố kinh tế và chính trị, việc đặt văn hóa vào vị trí trung tâm của chiến lược phát triển là yêu cầu cấp thiết, quan trọng. Ở đây, Báo cáo cần nhấn mạnh hơn nữa vai trò của văn hóa như là nền tảng tinh thần của xã hội, là mục tiêu, sức mạnh nội sinh góp phần quyết định sự “vươn mình” bền vững của dân tộc trong kỷ nguyên mới.

        1. Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội

Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng và xu thế toàn cầu hóa, việc bảo vệ và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc có ý nghĩa nền tảng. Văn hóa không chỉ là hệ thống giá trị được thừa kế mà còn là "hệ thống đỡ" về mặt tinh thần, đảm bảo sự ổn định, hài hòa trong quá trình phát triển của đất nước.

Theo tôi, Báo cáo chính trị cần làm sâu sắc hơn quan điểm về vai trò nền tảng của văn hóa thông qua các khía cạnh sau:

- Củng cố bản sắc và giá trị con người Việt Nam: Văn hóa là nơi hình thành và nuôi dưỡng con người mới, đáp ứng yêu cầu của thời đại. Việc xây dựng con người Việt Nam phải là nhiệm vụ xuyên suốt, tập trung vào các phẩm chất cốt lõi: yêu nước, nhân ái, nghĩa tình, trung thực, đoàn kết, cần cù, sáng tạo… Những phẩm chất này tạo nên sức mạnh mềm của quốc gia, dân tộc, giúp đất nước ta đứng vững trước mọi thách thức. Nền tảng văn hóa tinh thần vững chắc sẽ giúp giải quyết hài hòa mối quan hệ giữa truyền thống và hiện đại, giữa bản sắc dân tộc và hội nhập quốc tế, giữa phát triển kinh tế và giải quyết các vấn đề xã hội.

- Văn hóa cung cấp hệ thống chuẩn mực đạo đức, pháp lý và niềm tin chung, từ đó tạo ra sự đồng thuận cao trong xã hội. Khi văn hóa được coi trọng sẽ là cơ sở vững chắc đẩy lùi những mặt trái do kinh tế thị trường tạo ra và loại bỏ dần những thói hư tật xấu trong đời sống xã hội, như tệ tham nhũng, suy thoái đạo đức, tư tưởng cá nhân chủ nghĩa.

Báo cáo cần nhấn mạnh văn hóa chính trị và văn hóa công vụ - yếu tố then chốt để kiến tạo một bộ máy trong sạch, vững mạnh, phục vụ nhân dân. Việc xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh trong các cơ quan Đảng và tổ chức thuộc hệ thống chính trị chính là điều kiện tiên quyết để giữ vững niềm tin của nhân dân.

       2. Văn hóa là mục tiêu phát triển

Nếu kinh tế là phương tiện để nâng cao đời sống vật chất, thì văn hóa phải là mục tiêu của mọi nỗ lực phát triển. Tầm vóc quốc gia không chỉ được đo bằng quy mô GDP mà còn bằng chiều sâu của đời sống văn hóa tinh thần, sự phát triển toàn diện của con người và giá trị văn hóa mà quốc gia đó đóng góp cho nhân loại.

Thứ nhất, mục tiêu kiến tạo xã hội văn minh: Mục tiêu phát triển đất nước bền vững không thể tách rời mục tiêu xây dựng xã hội văn minh, giàu tính nhân văn. Theo tôi, Báo cáo cần cụ thể hóa hơn việc biến mục tiêu văn hóa thành chỉ tiêu phát triển xã hội, ví dụ như các chỉ số về chất lượng môi trường văn hóa, mức độ thụ hưởng văn hóa của người dân và chỉ số hạnh phúc quốc gia…

Thứ hai, xây dựng môi trường sống văn hóa: Phát triển văn hóa phải gắn liền với xây dựng môi trường sống văn hóa từ gia đình, cộng đồng dân cư, cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp. Gia đình phải được coi là tế bào, là nơi giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống. Các thiết chế văn hóa (bảo tàng, thư viện, nhà văn hóa) cần được đầu tư tương xứng, đảm bảo cho người dân ở mọi vùng mọi miền đều có cơ hội tiếp cận văn hóa và sáng tạo văn hóa.

Việc đạt được mục tiêu giàu có về văn hóa chính là bằng chứng sống động nhất cho thấy dân tộc đã thực sự "vươn mình" thành công trong kỷ nguyên mới.

    3. Văn hóa là động lực cốt lõi trong kỷ nguyên vươn mình

 Trong kỷ nguyên mới của dân tộc, văn hóa phải là nguồn lực, là động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội.

- Sức mạnh nội sinh: Văn hóa là một trong những nguồn lực quan trọng để tạo ra sự khác biệt và lợi thế cạnh tranh của mỗi quốc gia. Việc chuyển hóa các giá trị văn hóa truyền thống và hiện đại thành tư duy sáng tạo, tinh thần khởi nghiệp và khả năng thích ứng là yếu tố quyết định để vượt qua những rào cản, khó khăn thách thức, xây dựng đất nước, nhất là trong hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng trên tiến trình dổi mới.

Sự sáng tạo văn hóa phải được khuyến khích tối đa, tạo điều kiện cho các tài năng trẻ đóng góp vào sự phát triển của đất nước, nhưng đồng thời giữ vững và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.

 - Phát triển công nghiệp văn hóa: Theo tôi, Báo cáo cần đặt mục tiêu cụ thể, mạnh mẽ hơn về việc đưa công nghiệp văn hóa trở thành một ngành kinh tế mũi nhọn, đóng góp ngày càng lớn vào GDP quốc gia. Công nghiệp văn hóa không chỉ mang lại giá trị kinh tế mà còn là con đường hiệu quả nhất để quảng bá hình ảnh Việt Nam ra thế giới. Cần có chính sách đột phá về vốn, công nghệ và thị trường để hỗ trợ các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực sáng tạo và văn hóa.

- Văn hóa nâng tầm vị thế quốc gia: Văn hóa là phương tiện hữu hiệu nhất để Việt Nam khẳng định vị thế và tầm ảnh hưởng trên trường quốc tế. Thông qua các hoạt động đối ngoại văn hóa, Việt Nam có thể giới thiệu về một đất nước hòa bình, nhân ái, giàu bản sắc dân tộc và khát vọng phát triển. Đầu tư vào văn hóa là đầu tư vào sức mạnh mềm, từ đó giúp tạo dựng môi trường quốc tế thuận lợi cho công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

        4. Những giải pháp chiến lược về văn hóa

 Để văn hóa thực sự giữ vai trò nền tảng, mục tiêu và động lực, Dự thảo Báo cáo Chính trị cần nhấn mạnh các giải pháp mang tính đột phá và hệ thống:

Về thể chế: Cần rà soát và hoàn thiện hệ thống pháp luật, cơ chế, chính sách để phát huy nguồn lực văn hóa. Chủ trương về văn hóa phải được thể chế hóa một cách mạnh mẽ, đảm bảo tính ổn định và khả thi của các chính sách, tránh tình trạng văn hóa bị xem nhẹ hoặc phụ thuộc vào yếu tố kinh tế thuần túy. Cần có cơ chế cụ thể để bảo vệ và khuyến khích sáng tạo.

Đảm bảo nguồn lực và đầu tư xứng tầm: Cần có lộ trình tăng cường ngân sách Nhà nước chi cho văn hóa một cách hợp lý, đặc biệt là đầu tư vào các công trình văn hóa trọng điểm và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật. Đồng thời, khuyến khích mạnh mẽ hơn nữa việc xã hội hóa, thu hút các nguồn lực tư nhân và quốc tế đầu tư cho văn hóa.

Đề cao vai trò lãnh đạo của Đảng và quản lý của Nhà nước: Khẳng định mạnh mẽ hơn vai trò lãnh đạo toàn diện của Đảng đối với sự nghiệp phát triển văn hóa. Đổi mới công tác quản lý Nhà nước về hoạt động văn hóa, đảm bảo sự phối hợp đồng bộ giữa các cấp, các ngành. Tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ làm công tác văn hóa có phẩm chất, năng lực và tâm huyết.

Đẩy mạnh giáo dục và đào tạo nhân lực trong lĩnh vực văn hóa: Văn hóa phải được lồng ghép sâu rộng trong hệ thống giáo dục quốc dân, từ mầm non đến đại học. Mục tiêu là giáo dục ý thức bảo tồn, phát huy giá trị di sản và xây dựng văn hóa đọc, văn hóa học tập suốt đời trong cộng đồng.

       *

Đại hội lần thứ XIV của Đảng là khởi điểm của Kỷ nguyên "vươn mình của dân tộc". Điều đó đòi hỏi Việt Nam phải có sự bứt phá toàn diện, trong đó văn hóa là một trong những trụ cột chiến lược. Nếu thiếu đi văn hóa - nền tảng tinh thần vững chắc, thiếu mục tiêu văn hóa cao cả và thiếu động lực sáng tạo từ văn hóa, thì sự phát triển kinh tế sẽ trở nên mong manh, thiếu bền vững.

Chúng ta tin tưởng rằng, với việc đặt văn hóa vào vị trí xứng đáng như là nền tảng, mục tiêu và động lực cốt lõi, Đại hội XIV của Đảng sẽ mở ra một chương mới: Việt Nam không chỉ là một quốc gia phát triển về kinh tế mà còn là một quốc gia giàu có về văn hóa, văn minh xã hội./.

Giang Bùi