Kỷ niệm 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ (7/5/1954 – 7/5/2024): Tiến công khu phòng ngự phía đông Mường Thanh của địch

Theo kế hoạch, Đại đoàn 312 được phối thuộc 2 đại đội pháo 75ly, 2 đại đội cối 120 ly, 1 đại đội cối 80ly có nhiệm vụ tiêu diệt các cứ điểm đồi E, đồi D1, D2, vị trí pháo binh địch ở điểm cao 210 và tiến công Tiểu đoàn Dù số 5 hoặc một bộ phận Tiểu đoàn Dù số 6 thuộc địa của Pháp. Sau khi tiêu diệt xong, sẽ để lại một bộ phận binh lực tăng cường hỏa lực, cải tạo công sự chiếm giữ trận địa không cho địch chiếm lại; đồng thời tổ chức ngay trận địa hỏa lực để khống chế và sát thương quân địch ở Mường Thanh.
Đại đoàn 316 (thiếu 1 trung đoàn) được phối thuộc 2 đại đội pháo 75 ly, 2 đại đội cối 120ly, 2 trung đội cối 82 ly, có nhiệm vụ tiến công tiêu diệt các cứ điểm 301, 302, 304 (tức A1, C1, C2). Sau khi tiêu diệt xong quân địch, để lại một bộ phận binh lực chiếm giữ trận địa, không cho địch phản kích chiếm lại; đồng thời tổ chức trận địa hỏa lực khống chế, sát thương quân địch ở Mường Thanh. Đại đoàn 308 có nhiệm vụ tiến công tiêu diệt khu vực tung thâm của địch, gồm Tiểu đoàn ngụy Thái số 2 và vị trí pháo binh địch ở đó; phối hợp cùng Trung đoàn 98 tiêu diệt Tiểu đoàn Dù thuộc địa số 6. Dùng hỏa lực kiềm chế pháo binh địch ở tây Mường Thanh… Đại đoàn 304 được phối thuộc Tiểu đoàn 888 của Đại đoàn 316, 1 đại đội pháo 105 ly, 1 đại đội cối 120 ly, 4 khẩu cối 82 ly và 12  khẩu 12,8 ly tổ chức kiềm chế pháo binh địch ở Hồng Cúm; chặn quân tiếp viện từ Hồng Cúm lên Mường Thanh; đồng thời tiêu hao quân địch nhảy dù xung quanh và phía nam Hồng Cúm. Đại đoàn 351 trực tiếp yểm hộ cho bộ binh tiến công địch ở các điểm cao 301, 302, 201, 202; chế áp pháo binh địch, sát thương và tiêu diệt một bộ phận lực lượng cơ động của địch ở trung tâm phía đông Mường Thanh và kiềm chế pháo binh địch.
Đúng 18 giờ ngày 30/3/1954, đợt tiến công thứ hai vào Tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ bắt đầu. Mở đầu trận đánh, pháo binh ta dồn dập bắn vào Sở Chỉ huy của quân Pháp cùng các điểm cao C1, D1, E1. Trung đoàn 209 sử dụng Tiểu đoàn 166 và 54 tiến công vào đồi D1. Sau 2 giờ chiến đấu các chiến sĩ Trung đoàn 209 đã tiêu diệt gọn sở chỉ huy Tiểu đoàn 3 của Trung đoàn Angiêri. Hai mũi tiến công của Tiểu đoàn 16 và 428 của Trung đoàn 141 tiến công Đồi E. Thừa thắng, Trung đoàn trưởng lệnh cho Tiểu đoàn 130 tiến công sang đồi D2, trận đánh đồi D2 kéo dài đến gần sáng, địch hốt hoảng bỏ chạy vào Mường Thanh.
Ở hướng Đại đoàn 316 (đánh chiếm đồi A1, C1, C2), được pháo binh yểm hộ, sau 20 phút, Trung đoàn 98 đã chiếm được 2/3 Đồi C1. Trận đánh diễn ra ác liệt, quân địch tổ chức 3 đợt phản kích, có lúc chiếm được cột cờ, song lại bị ta chiếm  lại. Thừa thắng, quân ta phát triển tiến công, chia cắt tiêu diệt từng bộ phận quân địch; đồng thời nhanh chóng chọc thẳng vào Sở chỉ huy địch. Sau 45 phút, Trung đoàn 98 đã tiêu diệt gọn quân địch ở C1, chiếm lĩnh cứ điểm, bắt sống 140 tên thuộc Tiểu đoàn 1 của Trung đoàn Marốc số 4.
Trên đồi A1, trận đánh diễn ra gay go, quyết liệt. Đây là đồn Pháp cũ, được Nhật củng cố; sau  khi nhảy dù chiếm Điện Biên Phủ, quân Pháp lợi dụng những nền nhà cũ tổ chức thành điểm tựa khá vững chắc, có đường ngầm liên lạc với A2. Trung đoàn 174 đánh từ chiều 30 đến sáng 31/3 mới chiếm được 2/3 khu vực địch phòng ngự. Tối 31/3, Trung đoàn 102 của Đại đoàn 308 và một bộ phận của Trung đoàn 174 tiếp tục tổ chức tiến công. Địch dựa vào thế cao liên tục phản kích; cuộc chiến đấu kéo dài đến sáng 1/4, nhưng không phát triển được, phải dừng lại. Đêm 1/4, ta lại tiến công nhưng không thành công. Cùng với mũi tiến công chính diện, Đại đoàn tổ chức Tiểu đoàn 11 của Trung đoàn 141 và Tiểu đoàn 115 của Trung đoàn 165 làm nhiệm vụ thọc sâu. Theo kế hoạch, các mũi thọc sâu có nhiệm vụ tiêu diệt trận địa pháo địch ở điểm cao 210. Bước hai, cả ba tiểu đoàn (thêm Tiểu đoàn 54 của Trung đoàn 102) hợp điểm ở ngã ba đường số 41, đi vào cầu sắt Mường Thanh. 
Hai tiểu đoàn 54 và 115 đã luồn qua nơi tiếp giáp giữa 2 cứ điểm C1 và D2 tiến vào khu đông. Thế nhưng, cả 2 tiểu đoàn đều không mở được cửa qua các bãi dây thép gai nên không hoàn thành kế hoạch.
Khi nghe tiếng súng nổ ở đồi D, Tiểu đoàn 11 đã vượt cửa mở; Đại đội 243, đơn vị đi đầu tạt sang trái, nhanh chóng vượt qua quãng đường độc dạo dài và hẹp giữa đồi D và đồi E để luồn sâu vào trong đội hình địch. Tuy nhiên, bị địch phát hiện; chúng đã  tập trung hỏa lực vào mũi thọc sâu lợi hại này làm gần 1/3 Đại đội 243 bị thương. Thế nhưng, đơn vị vẫn kiên quyết tiếp tục thọc sâu đánh vào Tiểu đoàn dù số 5 ngụy. Địch không chịu đựng nổi sức tiến công mạnh mẽ của mũi thọc sâu đã bỏ chạy tán loạn. Tiếp đó, Đại đội chia làm 2 mũi: Mũi một đánh thốc vào Tiểu đoàn dù Âu Phi số 1; Mũi thứ 2 đánh vào trận địa pháo binh; địch bỏ pháo tháo chạy, các chiến sĩ Đại đội 243 truy kích Tiểu đoàn dù ngụy ra tận bờ sông Nậm Rốn. Từ bài học kinh nghiệm của 3 tiểu đoàn thọc sâu, ta đã tổ chức lực lượng “Dũng sĩ”, binh lực ít hơn nhưng tổ chức gọn, nhẹ nên hiệu suất chiến đấu cũng cao hơn. 
Đêm 1/4, Trung đoàn 36 của Đại đoàn 308 ở hướng tây đã dùng cách đánh lấn, chiếm được cứ điểm 106, tiêu diệt Tiểu đoàn 1, Trung đoàn Lê dương số 2. Đêm 2/4, đội “Dũng sĩ” đột nhập sân bay Mường Thanh tiêu diệt một số địch, bắt sống 10 tù binh. Cũng trong đêm 1/4, ta uy hiếp điểm cao 311 của địch. Trung đoàn 88 của Đại đoàn 308 vừa bao vây gọi hàng, vừa bắn đạn cối có truyền đơn vào điểm cao 311. Chiều ngày 2/4, hai đại đội Thái ở 311 ra hàng.
Đợt 2 kết thúc ngày 22/4/1954. Địch trên dãy điểm cao phía đông bị tiêu diệt từng mảng lớn (địch ở đồi D1, E1, C1 bị tiêu diệt; địch ở D2 và điểm cao 210 rút chạy). Trong đợt này, bộ đội ta đã tiêu diệt 2.300 tên địch.
Sau 5 ngày chiến đấu, ở phía Đông ta đã chiếm được bốn ngọn đồi hiểm yếu, làm chủ một phần cao điểm then chốt A1, địch đã phải kéo pháo chạy khỏi cứ điểm 210; ở phía Tây ta chiếm thêm được các điểm cao 106, 311. Phạm vi chiếm đóng của địch thu hẹp khá nhiều, lực lượng, hương tiện bị tổn thất lớn. Phát huy thắng lợi, quân và dân ta tích cực khắc phục khó khăn về hậu cần; quyết tâm củng cố và giữ vững những vị trí đã chiếm được; tích cực chuẩn bị trận địa để tập trung bước vào đợt tiến công cuối cùng giành thắng lợi hoàn toàn./.

Đại tá Nguyễn Thế Vỵ