KÝ ỨC NỤ CƯỜI THÀNH CỔ QUẢNG TRỊ

Thầy giáo Trần Trung Thiện, Hiệu trưởng Trường THCS Thành cổ Quảng Trị lần đầu tiên ra thăm quê hương Thái Bình và được gặp các cựu chiến binh (CCB) quê lúa trực tiếp chiến đấu, kiên cường 81 ngày đêm bảo vệ Thành cổ, gặp lại người lính trong phút nghỉ ngơi giữa hai trận đánh để lại “Nụ cười chiến thắng” cho hôm nay và cho cả mai sau, thương binh, CCB Lê Xuân Chinh người con của xã Thái Phương, huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình. Thầy giáo Thiện cũng hiểu được cặn kẽ thêm về “Bức thư thiêng Thành cổ ”của liệt sỹ Lê Văn Huỳnh, xã Lê Lợi, huyện Kiến Xương gửi mẹ và vợ trước khi vào trận đánh khốc liệt. Thầy giáo Thiện được gặp người phụ nữ chỉ có “sáu ngày làm vợ, cả đời làm dâu” chị Đặng Thị Xơ, vợ liệt sỹ Lê Văn Huỳnh. Sự kỳ diệu của “Bức thư thiêng” và bức ảnh “Nụ cười chiến thắng ” trong Thành cổ đều là đóng góp của người Thái Bình, thầy giáo Trần Trung Thiện cảm nhận”. Trần Trung Thiện lặng im nghe đọc lại lá thư thiêng của liệt sỹ Lê Văn Huỳnh “ … Hôm nay con ngồi đây biên vài dòng chữ cuối cùng, phòng khi đã “đi nghiên cứu bí mật trong lòng đất”, thì gia đình khỏi thấy đó là điều đột ngột.

Mẹ kính mến! Thư này tới mẹ là con đã đi xa rồi. Chắc mẹ đau buồn lắm. Lớn lên trong vòng tay mẹ từ khi còn trứng nước, chưa kịp báo đáp công ơn sinh thành, giờ con đi xa là để lại cho mẹ nỗi buồn nhất trên đời.

Con rất hiểu đời mẹ đã đau khổ nhiều, nhưng mẹ hãy lau nước mắt để sống đến ngày đón mừng chiến thắng. Con đi, mẹ ở lại trăm tuổi bạc đầu. Coi như con lúc nào cũng nằm bên mẹ. Coi như con đã sống trọn đời cho Tổ quốc mai sau…

Em yêu thương. Mọi lá thư đến với em đều là nguồn động viên em khi xa anh. Song, lá thư này đến tay em sẽ là nỗi buồn lớn nhất. Chúng ta sống với nhau chưa được bao lâu, thì chiến tranh đã cướp đi của em biết bao yêu thương, trìu mến. Người ta lấy chồng thì được chiều chuộng mọi điều. Em chưa được hưởng diễm phúc ấy đã phải xa anh….

Anh biết em sẽ không đọc nổi lá thư này, nhưng em hãy gạt nước mắt cho đời trẻ lại. Anh chỉ mong em khỏe, yêu đời, nếu có điều kiện, hãy cứ đi bước nữa, vì em còn trẻ lắm. Anh chỉ mong em sẽ luôn nhớ đến anh và hãy thắp hương cho anh vào ngày giỗ anh. Hãy là người con dâu hiếu thảo của mẹ, là người em ngoan của các anh chị anh…

Sau này hòa bình lập lại, nếu có điều kiện vào Nam, hãy mang hài cốt anh về. Đường đi như sau: Đi tàu vào thị xã Quảng Trị, qua sông Thạch Hãn là nơi anh đã hy sinh khi đưa hàng qua sông vào ngày 2/1/1973. Từ thị xã qua cầu, ngược trở lại, hỏi thăm thôn Nhan Biều. Em cứ đi đến đó, tính xuôi theo dòng nước thì ở cuối làng. Đến đó sẽ tìm thấy tấm bia ghi tên anh đục trên mảnh tôn. Mộ anh ở đó… Em sẽ đọc lá thư này cho mọi người trong gia đình nghe trong buổi lễ truy điệu anh. Cho anh gửi lời chúc sức khỏe tất cả những người quen thuộc trên quê hương trong buổi truy điệu lịch sử này…

Chào mẹ, chào em, chào tất cả gia đình và làng xóm quê hương.”

50 năm vẫn vẹn nguyên “Ký ức nụ cười Thành cổ”

Theo CCB Lê Xuân Chinh kể lại : Hôm đó là ngày 15/8/1972 hạ sỹ Lê Xuân Chinh chiến sỹ thông tin đại đội 18, Trung đoàn 48 được giao nhiệm vụ đón và dẫn đường cho nhà báo, nghệ sỹ nhiếp ảnh Đoàn Công Tính đến các điểm chốt trong Thành cổ Quảng Trị chụp ảnh động viên các cán bộ, chiến sỹ giữ thành. Tiếng súng, tiếng đạn pháo của địch vừa ngớt, giây phút hiếm hoi giữa hai trận đánh, tố chiến sỹ thuộc đơn vị K8 đang củng cố lại công sự và ngồi lại bên nhau cười nói vui vẻ. Nhà báo Đoàn Công Tính nói với Lê Xuân Chinh: Dừng ở đây! Chinh ngồi trước các đồng đội, cười rạng rỡ lên nhé! Sau đó là bức ảnh Lê Xuân Chinh với "Nụ cười chiến thắng" cùng đồng đội dưới chân Thành cổ Quảng Trị tan hoang bởi đạn pháo và bom của quân thù. Bức ảnh chụp lúc 9 giờ ngày 15/8/1972. Bức ảnh nổi tiếng của nghệ sỹ Đoàn Công Tính đăng trên báo Nhân Dân đúng dịp 2/9/1972 được đánh giá cao bởi thể hiện được sự lạc quan của các chiến sĩ giữa chiến trận ác liệt. Chính nhờ bức ảnh này mà chiến sĩ Lê Xuân Chinh đã được “tìm lại”, được hưởng chính sách vì những năm tháng cống hiến cho cách mạng.

Ngày 5/9/1972 Lê Xuân Chinh bị thương trong Thành cổ và được đưa về điều trị vết thương tại Viện 43, khi vết thương lành anh được điều động trở lại chiến trường thuộc D18, F320 tiếp tục cùng đồng đội chiến đấu trên chiến trường Quảng Trị, cho tới tháng 6/1974 thì được về phục viên. Trở về quê hương xã Thái Phương, huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình, Lê Xuân Chinh không biết rằng hình ảnh và nụ cười của anh trong Thành cổ Quảng Trị năm 1972 trở thành biểu tượng của nụ cười chiến thắng, nụ cười rạng danh người lính Cụ Hồ, nụ cười rạng danh dân tộc. Năm 1979 Lê Xuân Chinh lấy vợ, vợ anh là chị Đào Thị Đặt cùng quê xã Thái Phương. Năm 1980 cháu Lê Thị Oanh chào đời, hai năm sau chị Đặt sinh cháu Lê Thị Ninh. Hạnh phúc đến với Lê Xuân Chinh những tưởng sẽ viên mãn. Nhưng không phải vậy, với người lính trở về như Lê Xuân Chinh không có nghề, lại thiếu sức lao động, thiếu vốn sản xuất, một năm cấy vài sào ruộng không đủ thóc ăn thì lấy gì tích lũy và như vậy cái nghèo, cái đói bủa vây vợ chồng Lê Xuân Chinh. Năm 1985 khi vợ anh sắp sinh con thứ ba, Lê Xuân Chinh quyết định đưa vợ con đi xây dựng vùng kinh tế mới xã Thanh Yên, tỉnh Điện Biên, được chính quyền địa phương ưu ái cấp cho 700 m² đất làm nhà và 4000 m² ruộng để cấy lúa. Có đất làm nhà, có ruộng cấy lúa nhưng lại thiếu sức lao động chị Đặt sinh thêm cháu Lê Xuân Thành thế là khó khăn chồng chất khó khăn với gia đình Lê Xuân Chinh. Trên quê hương mới không ai biết Lê Xuân Chinh đã để lại nụ cười trở thành báu vật ở Thành cổ Quảng Trị. Tại bảo tàng Thành cổ Quảng Trị cũng không ít người cho rằng người chiến sỹ có nụ cười chiến thắng đã không còn sau chiến tranh, nhà báo, nghệ sỹ Đoàn Công Tính người chụp bức ảnh mất nhiều năm tìm kiếm Lê Xuân Chinh cũng đã từng có nhận định như vậy. Mãi tới năm 2002 có đoàn CCB huyện Hưng Hà thăm lại chiến trường tỉnh Quảng Trị, từ đây danh phận Lê Xuân Chinh mới được khẳng định anh còn sống cùng gia đình đang định cư ở vùng kinh tế mới xã Thanh Yên, tỉnh Điện Biên. Trong ngôi nhà tuềnh toàng, nghèo khó của vợ chồng Lê Xuân Chinh, nhà báo, nghệ sỹ Đoàn Công Tính, các đồng đội thuộc D18, F 320B tìm đến chia sẻ và hoàn thiện hồ sơ Hạ sỹ Lê Xuân Chinh được đồng đội, đơn vị xác nhận Lê Xuân Chinh được giám định, được xếp hạng thương tật, được hưởng trợ cấp nạn nhân chất độc da cam…Năm 2004 Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 đã giành cho gia đình CCB Lê Xuân Chinh sự quan tâm đặc biệt, xây tặng thương binh Lê Xuân Chinh căn nhà mái bằng 3 gian rộng rãi, từ đây gia đình Lê Xuân Chinh mới chính thức có một nếp nhà theo đúng nghĩa đàng hoàng. Có nhà để ở nhưng nỗi đau chiến tranh vẫn ngày đêm dằn vặt thương binh Lê Xuân Chinh, cháu nội Lê Đình Bảo Ngọc 13 tuổi bị di chứng chất độc da cam từ ông nội sống như xác không hồn. Thành cổ Quảng Trị 81 ngày đêm mùa hè rực lửa năm 1972 khốc liệt, đẫm máu xương bao đồng đội của Lê Xuân Chinh đang nằm lại dưới lớp cỏ non Thành cổ, Lê Xuân Chinh chưa tròn 18 tuổi vào trận mà “Hy sinh không sợ, gian khổ không sờn” nét cười rạng rỡ tạc vào thế kỷ hai mươi niềm tự hào dân tộc. Dẫu thời gian có là lớp bụi phủ đi những thương đau của chiến tranh, nhưng hôm nay và mai sau thời gian sẽ mãi khắc ghi nụ cười chiến thắng của Lê Xuân Chinh nơi thành cổ Quảng Trị . Nụ cười Lê Xuân Chinh sau nửa thế kỷ vẫn rạng ngời .

CTV: Nguyễn Công Liêm