Về ngày hy sinh của Anh hùng Liệt sĩ Nguyễn Thị Dưỡng (Bí danh Bích Lan)

Số tháng 5 năm 2022, Tạp chí Da cam Việt Nam đăng bài viết về Anh hùng Liệt sỹ Nguyễn Thị Dưỡng (bí danh Bích Lan), một người con gái Quảng Trị đã anh dũng hy sinh trong sự nghiệp chống Mỹ cứu nước khi tuổi đời còn rất trẻ.

Tuy nhiên, về ngày hy sinh của cô đã có sự khác biệt, trên mộ chí (ở nghĩa trang Quốc gia Đường 9) ghi Bích Lan hy sinh ngày 10 tháng 4 năm 1972, nhưng ở bằng Tổ quốc ghi công (treo tại nhà) thì lại ghi hy sinh ngày 16 tháng 4 năm 1972.

Hồi tháng 5 năm 2022, Đoàn cựu chiến binh Sư đoàn 308 trở lại Quảng Trị thăm chiến trường xưa, khi đến thắp hương cho Chị Lan, trong đó có một số người được biết về những ngày cuối cùng của Bich Lan rất băn khoăn về việc này. Chúng tôi tìm đến gặp anh Nguyễn Văn Tỷ, em trai Bích Lan hỏi về việc này thì anh ấy cho biết: “Bố mẹ em cũng rất nghĩ ngợi về sự sai lệch trên, các cụ nói em cố gắng tìm cách sửa lại, nhưng em làm sao được...”.

Ngay sau chuyến đi, tôi lập tức đi tìm các tư liệu liên quan đến ngày hy sinh của Bích Lan. Trong đó có các cuốn lịch sử Sư đoàn 308; các cuốn hồi ký của Trung tướng Nguyễn Hùng Phong và Thiếu tướng Nguyễn Hiền, nguyên lãnh đạo chỉ huy sư đoàn 308 thời kỳ chống Mỹ và các tư liệu tại nhà Bảo tàng Quảng Trị và Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Quảng Trị, để củng cố thêm thông tin.

Và đây là một số tư liệu, chứng cứ bằng văn bản:

Tại cuốn “Sư đoàn Quân Tiên Phong”, kí sự lịch sử, tập 3 do NXB Quân đội nhân dân phát hành năm 1979 viết: “15 giờ ngày 28 tháng 4 năm 1972, toàn bộ Đông Hà được giải phóng”. “Cũng trong ngày vui thắng trận đó, đồng chí Bích Lan, người con gái kiên cường của thị trấn Đông Hà… đã anh dũng hy sinh trong khi đi vận động bà con ở lại…”.

Trong cuốn “Kí ức Quân Tiên phong” do NXB Lao Động phát hành năm 2009, Trung tướng Nguyễn Hùng Phong, nguyên Chính ủy Sư đoàn 308 viết về sự kiện này trong bài “Mặt trận Quảng Trị xuân - hè năm 1972”: “Căn cứ Đông Hà bị tiêu diệt. Thị xã Đông Hà được giải phóng. Chiều ngày 28/4/1972, Ủy ban quân quản được thành lâp do đồng chí Nguyễn Hiền, Phó Chính uỷ Sư đoàn 308 làm chủ tịch. Cùng vào thị xã Đông Hà có đồng chí Hồ Thị Bích Lan, Thị ủy viên. Người con gái trung kiên của thị xã Đông Hà đã cùng các chiến sỹ của Sư đoàn đi vận động đồng bào chống âm mưu dụ dỗ lôi kéo của địch… đã bị một quả đạn 220 mm từ chiến hạm Mỹ ngoài khơi bắn vào khiến chị và một số chiến sỹ đồng bào ngã xuống trên mảnh đất quê hương vừa được giải phóng”.

Thiếu tướng Nguyễn Hiền, nguyên Phó Chính ủy Sư đoàn 308, nguyên Chủ tịch Ủy ban Quân quản Đông Hà, người trực tiếp chỉ huy, quản lý và chứng kiến sự hy sinh của Bích Lan khi cô công tác ở đây. Trong cuốn hồi kí “Đời nguời đời lính” do NXB Văn hóa Thông tin phát hành năm 2009, ông viết: “Thị xã Đông Hà được giải phóng vào trưa ngày 28-4-1972. Ủy ban Quân quản được thành lập. Ủy ban Quân quản gồm có: Nguyễn Hiền, Chủ tịch ủy ban (chỉ định); Đồng chí Dũng, Bí thư Thị ủy Đông Hà làm Phó Chủ tịch; Đồng chí Hồ Thị Bích Lan, Thị ủy viên thị ủy Đông Hà; đồng chí Lư, Viện trưởng Viện kiển sát quân sự Sư đoàn và một số đồng chí khác…” Ông viết tiếp:“Ngày 28, lúc 11 giờ, bọn địch bỏ chạy khỏi Đông Hà. Tôi và đồng chí Dũng bèn cử O (Bích Lan) đi theo đồng bào để vận động bà con trở về. Bất kể nguy hiểm, O vận quần áo hợp pháp đi theo bám dân. Bà con nhiều người nhận ra O thì sung sướng ra mặt… Không khí đang vui mừng… thì bỗng có hàng loạt đạn pháo rót bừa vào dòng người đang trên đường chạy về Đông Hà. Một số thường dân bị chết trong đó có O Bích Lan. Thật đau xót. O đã ngã xuống chiều ngày 28/4/1972 giữa lúc Đông Hà hoàn toàn giải phóng…”

Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Quảng Trị cũng gửi cho tôi bản sao “Lời tuyên dương công trạng Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân Nguyễn Thị Dưỡng (tức Bích Lan) in trong cuốn “Anh hùng thời đại Hồ Chí Minh”.

Tất cả các tài liệu trên đều xác định Bích Lan hi sinh ngày 28 tháng 4 năm 1972. Tôi báo kết quả viêc tra cứu tư liệu cho đại tá Hoàng Kim Hiên, nguyên Trưởng ban liên lạc Cựu chiến binh Sư đoàn, anh nói với tôi, gửi ngay cho gia đình Bích Lan những tài liệu, văn bản trên.

Khi tôi gửi các thông tin trên thì Nguyễn Văn Tỷ cũng báo tin vui từ một nhân chứng. Gia đình đã tìm được cụ Lê Văn Toại, quê ở thôn Phú Lễ, xã Triệu Lễ, huyện Triệu Phong, nay là phường Đông Lễ, thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị. Tuy năm nay đã 92 tuổi nhưng cụ còn khá minh mẫn. Cụ xác nhận: “Tôi là một trong những người đã trực tiếp chôn cất cô Lan vào ngày 28 tháng 4 năm 1972 tức ngày 15 tháng 3 theo lịch âm”.

Ngày hy sinh của liệt sỹ Nguyễn Thị Dưỡng (tức Bích Lan) đã được trả lại đúng với ngày hy sinh

Tất cả những tư liệu được gia đình hoàn chỉnh thành hồ sơ và gửi cho các cơ quan chức năng. Ít ngày sau, Nguyễn Văn Tỷ thông báo cho tôi: Sau khi xem xét và xác minh một cách cẩn trọng các tài liệu về ngày hy sinh của Bích Lan, các cơ quan chức năng thành phố Đông Hà đã đi đến kêt luận: “Anh hùng liệt sỹ Nguyễn Thị Dưỡng tức Bích Lan hy sinh ngày 28 tháng 4 năm 1972. Đồng ý để Ban quản lý nghĩa trang Đông Hà phối hợp với gia đình sửa lại mộ chí. Còn việc xin sửa lại ngày hy sinh trong “Bằng Tổ quốc ghi công” của Anh hùng Liệt sỹ Nguyễn Thị Dưỡng, các cơ quan chức năng của thành phố và tỉnh Quảng Trị sẽ làm theo đúng trình tự”.

Khi nhận được thông tin trên từ gia đình chị Nguyễn Thị Dưỡng (Bích Lan) chúng tôi cảm thấy nhẹ người, vì mình đã trả được một chút ân tình cho đồng đội. Tin vui này cũng đúng vào dịp 50 năm ngày giỗ của chị Dưỡng, Kỷ niệm 50 ngày giải phóng tỉnh Quảng Trị và 75 năm ngày Thương binh-Liệt sỹ. Chúng tôi hoan nghênh tinh thần cầu thị, nghiêm túc tiếp thu ý kiến từ các Cựu chiến binh của các cơ quan chức năng tỉnh Quảng Trị, kịp thời sửa chữa sự không thống nhất nói trên.

Chắc ở nơi xa, Bích Lan cũng đã đồng ý và mỉm cười!

Đại tá Phạm Đức Hoàn

(Nguyên Trưởng phòng Khoa học Quân sự, Quân đoàn 1)