Tâm sự của “người lính” già

Ông Nhiên sinh năm 1947. Tháng 3/1967, khi chỉ còn 2 tháng là tốt nghiệp cấp III để vào đại học, theo tiếng gọi của Tổ quốc, ông khoác ba lô lên đường nhập ngũ. Được biên chế vào C16, E64, F320 với vị trí pháo thủ số 1  DKZ82. Tháng 11/1967, đơn vị ông lên đường vào Khe Sanh - Quảng Trị. Trận đầu tiên phối hợp cùng bộ binh đánh địch tại Đường 9 Cam Lộ, đơn vị ông giành thắng lợi giòn giã, tiếp theo là trận Làng Vây, pháo kích sân bay Tà Cơn, cứ điểm 243 Dốc Miếu... Vốn là học sinh giỏi của lớp Chuyên toán Trường cấp III Quảng Oai, có sẵn tư duy sâu sắc nên sau mỗi trận đánh trở về cứ, đơn vị họp rút kinh nghiệm ông Nhiên đều phân tích giảng giải về tính năng vũ khí, cách thức sử dụng hiệu quả cho đồng đội.

Tháng 4/1968, đơn vị ông Nhiên chuyển hướng sang Đông Hà - Cửa Việt, mở màn cho chiến dịch "Mở đường đón Bác vào Nam", tạo sức mạnh cho phái đoàn ta trên bàn đàm phán Hội nghị Pari. Những ngày này Quảng Trị trở thành tâm điểm, một "chảo lửa". Trời nắng chang chang, những đồi cát cháy bỏng. Bom, pháo suốt ngày đêm. Chiều ngày 29/4 đơn vị tiếp cận trận địa Ngã Tư Sòng, đây là đoạn huyết mạch từ Cửa Việt vào Đông Hà hay lên Đường 9 Khe Sanh. Mỗi lần tiếp tế lương thực, đạn dược, quân Mỹ dùng xe tăng M41 mở dường, mỗi chiếc nặng tới 50 tấn, với 7 lính, 1 khẩu pháo 100, 1 khẩu 12,8 ly. Hạ được một chiếc M41 là giành cả hai danh hiệu: dũng sĩ diệt Mỹ và dũng sĩ giệt cơ giới.

 Ông Nhiên kể: Ngày 30/4/1968, thời tiết miền Trung "hầm" chúng tôi nhôi nhoai, trên trời chỉ có vài chiếc L19, OV10 bay trinh sát và pháo chùm, pháo biển bắn từng loạt. Sáng ngày 1/5, ba chiếc phản lực F4 bay rất thấp, tiếng động cơ xé gió rợn người rồi lặng thinh. Khoảng 10 giờ, đài quan sát báo địch xuất hiện, mặt đất có tiếng rung chuyển. Trận địa phục kích đơn vị chọn, địa hình thấp, có nhiều cây cối ngụy trang tạo yếu tố bất ngờ cho địch. Hỏa lực chính của đơn vị là 3 khẩu đội DKZ82 loại vũ khí của Nga sản xuất, đã được cải tiến để di chuyển thuận lợi, đầu đạn chạm mục tiêu sẽ nổ tạo nhiệt độ lên tới 3.200°c (trận này chúng tôi dùng đạn xuyên bắn thẳng). Năm chiếc xe bọc thép ầm ẩm lao tới. Chiếc đi đầu rướn lên hở sườn vào "điểm chết", tôi vòng tay bóp cò. Một luồng lửa màu cam phóng ra, chiếc đi đầu khựng lại, lệch sang mép đường, một quầng lửa bùng lên kèm những tiếng nổ ầm ầm. Chiếc xe sụp xuống. Địch bắn sối xả vào trận ta. Tôi bị đạn bắn trúng gối phải, quỵ xuống. Pháo từ Dốc Miếu, Cồn Tiên, từ ngoài biển bắn vào, chiếc mũ sắt trên đầu văng ra, tôi bất tỉnh.

Hai ngày sau tỉnh lại, đúng lúc nghe đài phát thanh của ngụy nói "trận phục kích của Việt cộng ở Ngã Tư Sòng hôm 1/5 làm quân lực Hoa Kỳ thiệt hại nặng, lữ đoàn Anh Cả Đỏ từ Tây Ninh nhảy ra cứu viện...". Nhìn thấy xung quanh toàn lính Mỹ bị thương đang kêu gào, biết là mình đã bị địch bắt, tôi nghĩ đến việc phải đổi tên thành Nguyễn Trọng Hà để giữ bí mật cho đơn vị. Sau ba tháng ở Đà Nẵng, địch đưa tôi ra Phú Quốc giam ở "trại tàn phế". Thời gian trong “trại”, để thời gian không trôi qua lãng phí, tinh thần bớt căng thẳng, những lớp học văn hóa ra đời. Suốt ngày ngồi từng tốp viết trên đất, viết vào đáy ca, bọn lính gác nhìn thấy cười bảo nhau: "Cộng sản mù chữ đang tập viết A, B, C". Thế rồi một hôm thằng Thiếu tá Trường khu dẫn tên cố vấn Mỹ to cao, đeo lon Đại tá cùng một toán lính vào trại. Mục đích chúng tìm một sô' tù nhân để phóng thích nhằm gây uy tín tại Hội nghị Pari. Thấy tôi đang làm toán nó dừng lại, rồi bất ngờ rút giấy bút viết một con toán đưa cho tôi, sau dấu bằng là dấu chấm hỏi. Tôi suy nghĩ, chợt nhớ đến bộ phim. "Hiệp 3" của Liên Xô trong thế chiến thứ hai, đội bóng của tù binh Liên Xô trong trại giam của phát xít Đức đã hòa 1-1 với đội bóng của lính Đức. Chúng bắt đá hiệp 3, nếu đội của tù binh thắng chúng sẽ giết hết... Nhưng đội tù binh Liên Xô đã thắng. Liên tưởng đến việc này, tôi nghĩ và giải thử bài toán xuống đất. Có tiếng nói nhỏ "cố lên Hà". Tôi chợt nhớ đến câu "Trâu đứng ăn năm, trâu nằm ăn ba", một bài toán dân gian, tôi đặt thử một đẳng thức... Chỉ tay vào tờ giấy, tôi ra hiệu giảng giải, tên Mỹ trố mắt gật đầu. Tôi cầm bút đặt tờ giấy trên đất viết. Khoảng 15 phút sau, bỗng thằng Mỹ hét lên: "OK, number One" và cúi xuống cầm tờ giấy trên tay tôi xì xồ một tràng với thằng Trưởng khu, còn rút máy ảnh ra chụp. Bọn đi theo há hốc mồm kinh ngạc, anh em xúm lại khênh tôi lên mà cười.

Hiệp định Pari thắng lợi, Nguyễn Trọng Hà - sau 5 năm lao tù được trở lại tên Nguyễn Văn Nhiên, có mặt trong đoàn quân chiến thắng trở về bờ bắc sông Thạch Hãn. Về trạm an dưỡng Chương Mỹ - Hà Tây, ông được xếp hạng thương tật 82% vì vết thương vỡ bánh chè gối phải, vỡ trán phải, mắt phải 0/11. Ông giãy nảy không nhận vì với mức thương tật này ông phải ở lại trạm, sẽ không có cơ hội tiếp tục đi học. Nhớ lại hôm hành quân qua Hà Nội, ông cứ tần ngần ngắm chiếc "cổng vòm" của trường Đại học Bách khoa, mơ tới ngày chiến tranh kết thúc sẽ bước vào đây. Cuối cùng hội đồng thương tật động viên, ông chỉ nhận 60%.

Quê ông lúc ấy còn nghèo, cơm độn sắn, độn ngô, người dân phải mò cua bắt ốc để kiếm sống. Trở về quê, ông mở cửa hàng chữa xe đạp ở chợ gần nhà. Thời gian sau vết thương tái phát ông phải đi viện triền miên. Khám lại, thương tật lên 85% thế là đành lỡ hẹn với cái "cổng vòm" ấy.

Nhớ lại những ngày đầu trở về với đời thường, ông kế: "Nhà chật nên cứ tối phải kê chiếc chõng tre ra sân, con học, bố soi đèn cầm quạt mo kiểm tra. Các con không phụ công cha mẹ, đứa nào cũng chăm ngoan, học giỏi, nay cả ba đứa đã tốt nghiệp đại học, có công việc ổn định". Ông Nhiên nháy nháy mắt khiến vết lõm trên trán cũng phập phồng theo, nói: "Tôi công không thành, danh không toại, có người còn gọi là Nhiên thần kinh, mang được cái gáo sứt trở về là tốt lắm rồi".

Dốc bầu tâm sự, thỏa chí tâm giao, ông Nhiên ngẫm nghĩ xong rồi chậm rãi nói: Người xưa bảo học đế kiếm miếng cơm manh áo, có người khi học thì nghèo nhưng có ý chí đã làm nên cơ đồ, rạng danh tiên tổ. Ngày nay lớp trẻ giỏi giang và năng động lắm, không cổ hủ như chúng mình ngày xưa đâu. Cũng mừng cho cháu Hưng và cháu Hùng nhà tôi, vừa là công chức nhà nước, vừa mở công ty riêng (huyên nghiên cứu ứng dụng thuốc chống côn trùng cho ngành lâm nghiệp) có trụ sở ở Hà Nội. Cô con gái Thanh Tư là chuyên gia nghiên cứu cá của ngành thủy sản".

Mắt ngời sáng, người lính già Nguyễn Văn Nhiên đau đáu mong, rồi đây những cánh đồng quê ông sẽ “trên lúa trĩu hạt, dưới tôm cá đặc nước”, những cánh rừng Trường Sơn sẽ dần xanh tươi trở lại, đất nước mãi được độc lập, nhân dân no ấm, hạnh phúc.

Ngày 15  tháng  6  năm 2023

Ngô Đức Thuận, TT Quang Minh, Mê Linh, Hà Nội

(Viết theo lời kể của ông Nguyễn Văn Nhiên)