Bà Trần Tố Nga – Biểu tượng sáng ngời của cuộc đấu tranh đòi công lý cho nạn nhân chất độc da cam Việt Nam

Kỳ II

Tiếp tục đấu tranh đòi công lý cho nạn nhân chất độc da cam Việt Nam “Đường Trần - Ngọn lửa không bao giờ tắt”

“Đường Trần - Ngọn lửa không bao giờ tắt” là cuốn sách tự truyện của bà Trần Tố Nga viết năm 2017. Như bà nói: “Đường Trần là con đường mà cuộc đời của Trần Tố Nga đã đi và sẽ tiếp tục đi"; đối với bà, công lý cho hàng triệu NNCĐDC Việt Nam là động lực, là ngọn lửa trong lòng thôi thúc bà vượt qua mọi khó khăn, trở ngại để tiếp tục đấu tranh “đi tới cùng” – Ngọn lửa đó không bao giờ tắt.

Ngày 10/5/2021, Tòa Đại hình Evry có kết quả trả lời Phiên tranh tụng ngày 25/01/2021 giữa các luật sư đại diện cho bà Trần Tố Nga và các luật sư đại diện cho 14 công ty hóa chất Mỹ. Điều vô lý là Tòa đại hình Évry đã phán quyết: "Tòa không có thẩm quyền xét xử liên quan tới hành động của Chính phủ Mỹ - do "luật miễn trừ tư pháp"; "các công ty cung cấp hóa chất Mỹ chỉ tuân thủ sắc lệnh của Chính phủ". Thất vọng, song không nản chí, bà Trần Tố Nga thể hiện quyết tâm qua tuyên bố trong buổi họp báo ngày 11/5/2021: "Cuộc chiến pháp lý chưa kết thúc đâu. Con đường còn dài và tôi sẽ đi tới cùng, tới hơi thở cuối cùng!". Công lý cho hàng triệu NNCĐDC Việt Nam đang sống trong đau khổ và bệnh tật luôn là nguồn động lực mạnh mẽ để bà tiếp tục đấu tranh. Và bà tiếp tục đệ đơn kiện 14 công ty hóa chất Mỹ đã sản xuất, cung cấp CĐHH cho quân đội Mỹ sử dụng trong chiến tranh ở Việt Nam.

Ngày 7/5/2024, Tòa phúc thẩm Paris mở Phiên điều trần vụ kiện của bà Trần Tố Nga. Trước thềm sự kiện này, nhiều tổ chức có thư kêu gọi ủng hộ vụ kiện của bà Trần Tố Nga. Cùng với Thư kêu gọi của Hội NNCĐDC/dioxin Việt Nam còn có thư của Hội Luật gia Dân chủ Quốc tế (IADL), Ủy ban Hòa bình Việt Nam (VPC), Ủy ban Đoàn kết và Hợp tác Á-Phi- Mỹ La-tinh (VAALA), Ủy ban Đoàn kết Indo-Việt Nam… Thư kêu gọi của Hội NNCĐDC/dioxin Việt Nam viết: “Chúng tôi kêu gọi các quốc gia, các chính phủ, các tổ chức và cá nhân hãy cùng hành động tích cực để ủng hộ NNCĐDC Việt Nam; ủng hộ vụ kiện của bà Trần Tố Nga tại Tòa Phúc thẩm Paris… Nỗi đau của NNCĐDC Việt Nam cũng là nỗi đau chung của nhân loại”.

Nhiều tổ chức, đoàn thể, chính khách, nhà hoạt động xã hội, sinh viên, khách du lịch… đã biểu tình rầm rộ, ủng hộ vụ kiện của bà Trần Tố Nga. Đặc biệt là tại Quảng trường Cộng hòa (thành phố Paris) đã diễn ra nhiều hoạt động phong phú. Phó Chủ tịch Trung ương Hội, Thiếu tướng, PGS,TS Nguyễn Hồng Sơn trả lời phỏng vấn của phóng viên Thông tấn xã Việt Nam tại Paris đã nhấn mạnh: “Thay mặt NNCĐDC Việt Nam, chúng tôi rất phấn khởi có mặt tại đây, hôm nay, để đồng hành cùng bà Trần Tố Nga kiện 14 công ty hoá chất Mỹ. Chúng tôi xin cảm ơn nhân dân Pháp đã ủng hộ vụ kiện này, đó chính là thể hiện tinh thần đoàn kết, trách nhiệm, lương tri của nhân dân Pháp cũng như nhân dân thế giới đối với cuộc đấu tranh đòi công lý cho NNCĐDC Việt Nam”.

Nhóm Collectif Vietnam-Dioxine (gồm 14 tổ chức thành viên) tổ chức nhiều hoạt động, vừa quyên góp quỹ, vừa kêu gọi người dân Pháp và nhân dân trên toàn thế giới ủng hộ bà Trần Tố Nga tại Phiên điều trần ngày 07/05/2024 của Tòa án Paris. Nghị sĩ Quốc hội thuộc Đảng Châu Âu sinh thái xanh (EELV), bà Sandrine Rousseau đã bày tỏ sự nể phục của mình với tinh thần đấu tranh kiên trì và nghị lực phi thường của bà Trần Tố Nga. Trước sự ủng hộ của các tầng lớp nhân dân, bạn bè trong nước và quốc tế, bà Trần Tố Nga phát biểu: “Điều này có nghĩa là cuộc đấu tranh của tôi đã vượt qua các biên giới và ra toàn thế giới. Do đó tôi càng thêm tin tưởng, càng thêm mạnh mẽ và càng có quyết tâm để đi tới thắng lợi”.

Phiên điều trần tại Tòa phúc thẩm Paris diễn ra từ 09.00 đến 12.30 ngày 07/5/2024. Phía nguyên đơn (bà Trần Tố Nga) có 2 luật sư là: Bertrand Repolt và William Bourdon; trong khi đó phía bị đơn (14 công ty hóa chất Mỹ) có hơn 10 luật sư tham gia. Trước các thẩm phán, hai luật sư tình nguyện giúp bà Trần Tố Nga trong vụ kiện đã bác bỏ “quyền miễn trừ tư pháp” của các công ty hóa chất Mỹ, bằng các lập luận rằng: không thể đánh đồng vai trò của các công ty Mỹ với Nhà nước Mỹ. Thực tế các công ty hóa chất Mỹ có quyền tự chủ, tự quyết trong việc sản xuất chất diệt cỏ có chứa dioxin. Họ nhận thức được độc tính cao của sản phẩm, nhưng không hề có ý định sửa đổi các thành phần mà vẫn cung cấp cho quân đội Mỹ. Vì vậy, các công ty này phải chịu trách nhiệm về sản phẩm của họ và không thể lập luận rằng họ hành động theo chỉ đạo của Chính phủ Mỹ và có "quyền miễn trừ tư pháp” của Nhà nước Mỹ. Luật sư Bertrand Repolt nhấn mạnh: ở đây chúng tôi không đề cập đến việc phán xét một nhà nước nào đó, mà chỉ đơn giản là đánh giá tính hiệu quả của việc thực thi các cam kết từ phía các tập đoàn hóa chất Mỹ. Và một lần nữa tôi xin nhấn mạnh rằng chất độc da cam/dioxin không phải là thứ vũ khí được phép sử dụng trong chiến tranh. Luật sư William Bourdon khẳng định: "quyền được xét xử" là quyền cơ bản của một nạn nhân như bà Trần Tố Nga và mong có thể đưa vụ án trở lại thẩm quyền của Tòa án Évry để có thể đề cập đến những hồ sơ chi tiết.

Trong khi đó, các luật sư của 14 công ty hóa chất Mỹ đã phủ nhận trách nhiệm của thân chủ; họ vẫn bám vào luận điểm cho rằng: “các công ty hóa chất chỉ thực hiện theo yêu cầu của quân đội Mỹ trong thời chiến và đôi khi họ bị trưng dụng”; và cố tình lập luận sai lệch rằng: “hóa chất sử dụng trong chiến tranh đã tính toán rất tỉ mỉ, đầy tính kỹ thuật”…

Dự kiến, Tòa phúc thẩm Paris sẽ đưa ra quyết định vào ngày 22/8/2024. Nếu tòa đưa ra quyết định có lợi cho bà Nga, thì Tòa án Évry sẽ phải xét xử theo yêu cầu của bà Nga. Nếu không, bà Nga sẽ tiếp tục kháng cáo lên Tòa án tối cao.

Cuộc chiến pháp lý của bà Trần Tố Nga là cuộc chiến lâu dài, còn nhiều khó khăn, trở ngại. Hiểu rõ điều đó, song bằng ý chí, nghị lực phi thường, sự quyết tâm mạnh mẽ, bà Trần Tố Nga đã “không chùn bước”, tiếp tục đấu tranh, quyết “đi tới cùng” vì công lý cho NNCĐDC Việt Nam. Đó là con đường bà đã chọn - Ngọn lửa đó không bao giờ tắt.

Bà Trần Tố Nga trở thành biểu tượng sáng ngời của cuộc đấu tranh vì công lý cho NNCĐDC Việt Nam. Cuộc đấu tranh của bà không đơn độc, bên cạnh bà còn có cả dân tộc Việt Nam cùng nhân dân yêu chuộng hòa bình, công lý và chính nghĩa trên toàn thế giới. Hy vọng các thẩm phán của Tòa phúc thẩm ở thủ đô Paris sẽ đứng về phía bà Trần Tố Nga và NNCĐDC Việt Nam./.

 Đại tá, Ths Nguyễn Mạnh Dũng