Hờ Thủy - người phụ nữ dân tộc Bana vượt lên số phận

Sau nhiều lần điện thoại, cuối cùng chúng tôi cũng gặp được chị, người phụ nữ dân tộc BaNa, trụ cột của một gia đình, vượt lên nỗi đau da cam. Đó là chị Hờ Thủy, thôn Bình Giang, xã Đức Bình Đông, huyện Sông Hinh, tỉnh Phú Yên, chị có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, đang nổ lực để chiến thắng hoàn cảnh, vượt lên số phận.

Duyên tình và số phận nghiệt ngã

Trong ngôi nhà nhỏ, được Nhà nước xây cho đồng bào tái định cư khi triển khai dự án Thủy điện Sông Hinh năm 1995, chưa kịp lau mồ hôi, người phụ nữ BaNa với khuôn mặt sạm nắng mưa, trải chiếc chiếu xuống nền nhà, pha nước đon đả mời chúng tôi uống. Chị kể cho chúng tôi nghe những bi cực, vui buồn của cuộc đời mình khi phải chịu hậu quả khốc liệt của chất độc da cam do đế quốc Mỹ thả xuống trong chiến tranh Việt Nam.

Chị là út trong gia đình 5 anh em, là con của già làng Ma Doanh, 86 tuổi, một cựu chiến binh có nhiều thành tích xuất sắc trong kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ cứu nước. Ông được Chủ tịch nước tặng Huân chương Chiến công hạng Hai, Huân chương Giải phóng hạng Nhất, huy hiệu 60 năm tuổi Đảng… là người vinh dự được hai lần gặp Bác Hồ! Vậy mà con gái cụ thì lại chẳng may mắn chút nào, người con gái út mà cụ hết lòng thương yêu lại có đến hai đứa con phải mang di chứng của chất độc da cam. Khi Hờ Thủy còn đôi mươi, chị là một cô gái BaNa khá sắc sảo, được nhiều trai bản để ý, chị cũng mơ ước yêu và lấy được một người chồng chung thủy, yêu thương vợ con. Nhưng số phận run rủi thế nào chị lại nặng lòng và có con với một thanh niên cùng bản. Lễ cưới được tổ chức năm 2007. Năm 2008, Hờ Thủy sinh bé đầu là Hờ My, năm 2012 tiếp tục sinh đứa thứ hai là Hờ Miu. Những tưởng cuộc sống sẽ hạnh phúc, nhưng những rạn nứt dẫn đến đổ vỡ bắt đầu từ khi đứa con thứ hai là Hờ Miu ra đời phát hiện cháu mắc di chứng chất độc da cam rất nặng, phải nằm một chỗ; đứa con gái đầu Hờ My nhìn có vẻ bình thường nhưng lại bị thiểu năng trí tuệ. Già làng Ma Doanh, người cha già vì thương con nên nặng lòng suy nghĩ, vết thương cũ tái phát, đủ các thứ bệnh của di chứng da cam làm cho sức khỏe cụ kiệt dần. Kinh tế gia đình Hờ Thủy vốn đã khó khăn, ngày càng khó khăn hơn. Tuy ông ngoại Ma Doanh và con gái Hờ Miu được hưởng trợ cấp của Nhà nước nhưng thu nhập gia đình quá thấp, lo thuốc thang cho ba người bệnh, trang trải chi tiểu tiền cứ như “muối bỏ bể”, “gió vào nhà trống”. Mọi cố gắng của đôi vợ chồng trẻ không thể bù đắp vào cái lỗ hổng đói nghèo quá lớn do hoàn cảnh gia đình. Trong lúc hoạn nạn ấy, người chồng của Hờ Thủy đang tâm phó mặc ông ngoại già yếu, con thơ bệnh tật cho mình Hờ Thủy rồi “một đi không trở lại”. Kể từ đây (2012) gánh nặng gia đình bốn người thì ba người bệnh tật đặt lên vai Hờ Thủy. Để chăm sóc cha già và hai đứa con tật nguyền Hờ Thủy phải làm việc không quản nắng mưa, đêm hay ngày, để tăng thu nhập trang trải chi tiêu gia đình. Trong điều kiện của một vùng quê còn nghèo khó, giá trị ngày công thấp, gánh nặng kinh tế đè lên vai của người phụ nữ mảnh mai như Hờ Thủy quả là nặng nề.

Nổ lực để vượt lên số phận, chiến thắng hoàn cảnh

Hai năm trở lại đây, già làng Ma Doanh bệnh tình trở nên nặng hơn nhiều, ngồi bên cụ tôi nghe nhịp thở gấp gáp, khó khăn. Đứng lên, ngồi xuống phải có người đỡ đần, có lúc thấy cụ nhắm nghiền hai mắt, tay chống gối để cử động. Tuy thế, khi tỉnh táo cụ vẫn luôn động viên con gái Hờ Thủy cố gắng thu xếp đi làm để có tiền mua thêm thuốc thang, chạy bữa lo cái ăn. Khi được hỏi về cuộc sống, già làng Ma Doanh vẫn gượng cười: “Mình phải cố thôi, mình còn có trợ cấp, còn đỡ hơn nhiều người khác”. Nghe cụ nói tôi trào nước mắt. Sức khỏe yếu, đau đớn là vậy nhưng Ma Doanh vẫn gắng gượng vượt qua đau đớn, tự lo lấy những sinh hoạt của mình, bằng cả ý chí, nghị lực của người lính “Bộ đội Cụ Hồ”.

Hờ Thủy (trái) đang cho cháu H' Miu ăn.

Chị Lê thị Trúc Thư , Cán bộ Thương binh, xã hội của xã Đức Bình Đông cho biết: Về khoản tiền trợ cấp cho ông ngoại, cháu Hờ Miu và người nuôi dưỡng mỗi tháng được 3.675.000 đồng, cháu lớn Hờ My đã đi giám định mấy lần nhưng chưa đạt tiêu chí để hưởng trợ cấp. Bình quân mỗi người trong gia đình có khoảng 900.000 đồng mỗi tháng để chi phí cho tất cả mọi sinh hoạt, gồm quần áo, thuốc men, ăn uống... Trong nhà của Hờ Thủy không có gì đáng giá vài triệu đồng, ngoại trừ chiếc xe máy cà khổ “biến dạng” là phương tiện kiếm ăn, cơ động hàng ngày. “Chị em trong thôn Bình Giang thường xuyên quan tâm thăm hỏi, tạo điều kiện giúp đỡ Hờ Thủy, giúp chị ấy chăm sóc, đưa đón cái. Nhất là dịp lễ, tết có phần quà nào cũng thường ưu tiên nhường phần cho cụ Ma Doanh hoặc cháu Hờ Miu để động viên gia đình, động viên Hờ Thủy thêm niềm vui trong cuộc sống” chị Hờ Nguyệt, Phó thôn Bình Giang, xã Đức Bình Đông tâm sự.

Tác giả và gia đình Hờ Thủy

Để duy trì cuộc sống giữa bao bộn bề lo toan, mở mắt ra là thấy nhiều thứ cần tiền; mỗi ngày HờThủy phải làm việc liên tục khoảng 17 đến 18 tiếng đồng hồ, từ việc không tên đến việc có tên. “Mỗi sáng em thức dậy từ 3 giờ sáng, lo cho con út, cho ông ngoại vệ sinh, thay đồ giặt giũ, rồi cơm nước. Đưa con bé lớn đến trường, quay trở về dọn dẹp nhà cửa. Tranh thủ đi làm, trưa về vật lộn một đống công việc, chưa hết việc nhà đã tất tả đi làm ca chiều, đến tối mịt mới về, làm mãi đến 11 giờ khuya mới nghỉ. Đó là khi bình thường, nhiều hôm con và ông ngoại đau nặng không ngủ được, em mệt muốn xỉu luôn. Em nản lòng muốn buông bỏ, đến đâu thì đến… Nhưng rồi nhìn hai đứa con, nhìn ông ngoại cảm cảnh, lại nghĩ mình mà nằm xuống ai lo cho con, cho cha?. Nghĩ vậy em nuốt nước mắt vào trong, lặng lẽ ráng theo công việc. Nói thật với các anh chị, em không dám bệnh, không được bệnh!...”. Hờ Thủy tâm sự.

Vất vả là vậy lại thiếu cái ăn, nhiều khi Hờ Thủy bị bệnh đau không có tiền mua thuốc, bảo hiểm thì xa đành chịu. Mặc dù đã được chị em, cô bác trong buôn hết lòng giúp đỡ nhưng chỉ bớt được một phần nào, cái gánh nặng nghèo khó, bệnh tật của gia đình cứ thế đeo đẳng đè lên vai người phụ nữ ấy quanh năm, suốt tháng hơn 8 năm nay và còn lâu lắm nữa.

Bà Nguyễn Thị Thu Hà, Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ xã Đức Bình Đông nhận xét: “Chị Hờ Thủy là một người phụ nữ rất kiên cường, hoàn cảnh vô cùng khó khăn vừa phải gánh vác chăm sóc ba con người đau bệnh vì nhiễm chất độc da cam, vừa phải lao động để kiếm sống. Chị ấy không chịu khuất phục, không gục ngã trước khó khăn luôn nổ lực vượt qua hoàn cảnh, chiến thắng số phận… là tấm gương vượt gian khó của phụ nữ địa phương chúng tôi!”.

Rời thôn Bình Giang mà hình ảnh về những khốn khó khôn lường của người phụ nữ dân tộc BaNa đã, đang và sẽ phải vượt qua tôi không khỏi bứt rứt thương tâm, cầu mong cho chị luôn có sức khỏe để vượt lên những gian truân, khổ hạnh của đường đời. Chúng ta những người hạnh phúc hơn chị tính sao đây?

Bài và ảnh: Nguyễn Bá Thuyết